Wanilia to swego rodzaju uniwersalna ikona: jest równie popularna w żywności, jak i w perfumach, uwielbiana zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Jest dobrze znana i szeroko stosowana na całym świecie, a badania wskazują, że jej globalna popularność wynika z podobieństwa do słodkiego smaku mleka matki. Wanilia to silny afrodyzjak, kuszący ciepłym, słodkim, intensywnym i lekko żywicznym aromatem, który kojarzy się ze zmysłowymi, ziemskimi przyjemnościami. Wiele osób nie radzi sobie z jej słodkim, przenikliwym aromatem. Wiele z nich uważa, że wanilia pachnie jak eksplozja w cukierni i wzdryga się już na samą wzmiankę o niej. Jednak w świecie perfumerii wanilia postrzegana jest jako rodzaj magii nadającej zapachom wyjątkowe i kuszące brzmienie. Zastosowana na przykład w kultowej wodzie perfumowanej Lancome La Vie Est Belle czy w równie ikonicznej kompozycji Giorgio Armani Si, genialnie urozmaica i wzbogaca ich formuły, otulając swoją legendarną kremową miękkością.
Wanilia pochodzi z nasion suszonego strąka pnącej rośliny przypominającej orchideę, która szczególnie dobrze kwitnie na Madagaskarze. Została nazwana na cześć hiszpańskiego słowa vaina, co oznacza „mały strąk” i należy do rodziny storczyków z grupy Vanilla. Wanilia była znana w starożytnym Meksyku jako „cacixanatl”, z azteckiego: głęboki kwiat, a jej ojczyzną był region Veracruz położony nad Zatoką Meksykańską. Ponieważ nie ma wystarczającej liczby pszczół, aby zapylić meksykańską wanilię plantifolia, Francuzi założyli rozległe plantacje na Madagaskarze i Reunion.
Według legendy Xanat, córka meksykańskiej bogini płodności zakochała się do szaleństwa w młodym Totonie. Jednak nie mogąc go poślubić ze względu na swoją boską naturę, przemieniła się w wanilię, roślinę, która przyniesie mu roskosz i szczęście. Po inwazji na Totonakę w XV wieku Aztekowie dowiedzieli się o tej roślinie, podobnie jak Hiszpanie, kiedy zniewolili Azteków. Według niektórych źródeł Hernan Cortes był pierwszym hiszpańskim odkrywcą i konkwistadorem, który sprowadził wanilię do Europy Zachodniej. Europejczycy uzależnili się od smaku i przejęli aztecki rytuał picia gorącej czekolady o smaku waniliowym. Co ciekawe, do początków XVII wieku wanilia była wykorzystywana wyłącznie jako dodatek do czekolady, do czasu, aż Anglik Hugh Morgan użył jej do przyrządzenia słodyczy, które królowa Elżbieta I po prostu uwielbiała.
Uważana za silny afrodyzjak, swoją reputację zyskała w 1762 roku, kiedy niemieckie badania wykazały, że lek na bazie ekstraktu z wanilii wyleczył wszystkie 342 osoby z impotencją. Jako pierwsi dodawali ekstraktu waniliowego do lodów Francuzi – przysmak, który Thomas Jefferson odkrył w 1780 roku mieszkając w Paryżu. Jefferson był tak zachwycony tym przepisem, że go skopiował. Dziś słynny przepis na pyszny deser można znaleźć w waszyngtońskiej Bibliotece Kongresu.
Wanilia, po szafranie, jest drugą najdroższą przyprawą na świecie, przede wszystkim dlatego, że jej produkcja jest bardzo wymagająca. Rośnie jak winorośl, z której wyrastają zielonkawożółte kwiaty, które nie pachną. Każdy kwiat pozostaje otwarty tylko przez 24 godziny, a jeśli w tym czasie nie zostanie zapylony, więdnie i umiera. W Meksyku zapylają roślinę pszczoły melipona, po czym owoc rozwija się w kształcie strąka wypełnionego tysiącami maleńkich czarnych nasion. Wanilię próbowano przeszczepiać bezskutecznie do innych regionów tropikalnych, ale bez odpowiedniej pszczoły się nie udawało. Trwało to aż do 1841 roku, kiedy Edmond Albius, dwunastoletni niewolnik na wyspie Reunion (wówczas Burbon), opracował metodę ręcznego zapylania kwiatów za pomocą kija i kciuka. Dzięki prostej technice stosowanej na całym świecie, od Madagaskaru przez Indie po Tahiti i Indonezję powstały nowe plantacje.
Dojrzałe strąki zbierane są ręcznie, a następnie poddawane długotrwałemu, wieloetapowemu procesowi utwardzania. Efektem końcowym jest suszona, aromatyczna czarna fasola sprzedawana przez dostawców przypraw. Szczególnie długie dojrzewanie i przygotowanie wanilii musi zająć trochę czasu, aby można ją było zastosować w perfumach. W przypadku pierwszej klasy wanilii potrzeba 18 miesięcy, a najlepszej i najwyższej jakości wanilii Bourbon aż 24 miesięcy. Dlatego opracowano etylowanilinę, syntetyczny substytut naturalnej wanilii. Wanilię po raz pierwszy zsyntetyzowano w 1874 roku i dokonali tego dwaj niemieccy chemicy Ferdinand Tiemann i Wilhelm Haarmann. Utorowali tym samym drogę do stworzenia nowej kategorii orientalnych perfum z ogromnymi ilościami wanilii w bazie, takich jak Guerlain Shalimar czy Thierry Mugler Angel.
Wanilina występująca obecnie w większości perfum to substancja syntetyczna, która jest co najmniej dwudziestokrotnie tańsza od prawdziwej wanilii. Pomimo tego, że chemicy od lat starają się stworzyć zapach jak najbardziej zbliżony do oryginału, co bardziej uzdolnione nosy z pewnością powiedzą, że prawdziwa naturalna nuta jest bardziej ziemista, delikatniejsza i bardziej przypomina ciepły, upojny dotyk.
Nuta zapachowa wanilii jest kremowa, balsamiczna i jednocześnie egzotyczna. Wanilia ma magiczny zapach, który nie tylko emanuje słodką i zmysłową aurą, ale także jest przyjemnie kojący. Wieloletnia reputacja tego luksusowego składnika jako afrodyzjaku została przeniesiona na perfumy, zwłaszcza te z rodziny orientalnej, a także mnóstwo pachnących mikstur gourmand o seksownym i dziewczęcym brzmieniu, przeznaczonych zazwyczaj dla młodych osób. Jednak nie wszystkie wanilie są sobie równe, a aromat każdego rodzaju różni się znacznie w zależności od klimatu, w którym roślina jest uprawiana. Meksykańska wanilia ma niezwykle bogatą i słodką woń z nutami zwierzęcymi, drewna i tytoniu. Charakteryzuje się bardzo mocnym i słodkim żywiczno-korzennym smakiem. Wanilia z Tahiti jest zupełnie inna, słodka, ale nie ma w niej śladów tytoniu ani tonów zwierzęcych jak w odmianie meksykańskiej. Pewnie dlatego podoba się większej liczbie osób, bo przypomina im ulubione ciasta, lody czy cukierki. Odmiana Guadalupe ma specyficzny kwiatowy słodki zapach ze śladami anyżu i jest bardzo często wykorzystywana do tworzenia perfum.
Chociaż istnieje wiele popularnych perfum zawierających czystą wanilię, aby uzyskać klasyczny, bogaty kobiecy zapach, wielu perfumiarzy łączy ją z
różnymi kwiatami. W ostatnim czasie pojawia się coraz więcej niesamowicie przyjemnych kompozycji zapachowych, w których wanilia miesza się z tytoniem
i przyprawami. Niepodważalne jest to, że wanilia dobrze łączy się z kwiatami, ambrą, drzewem sandałowym, wetywerią, opoponaksem i przyprawami, o czym
świadczy wiedza perfumiarzy sięgająca początków XX wieku.
Poznaj atrakcyjne kompozycje zapachowe, których formuły zawierają nutę wanilii: