Ludzki narząd powonienia jest bardzo skomplikowaną strukturą. W nosie znajduje się kilkadziesiąt milionów receptorów, z których każdy jest komórką układu nerwowego, zaopatrzoną w rzęski, wrażliwe na lotne substancje znajdujące się w powietrzu. Po zetknięciu się zapachu z rzęskami rozpoczyna się złożony proces przetwarzania go na impulsy w neuronie węchowym i przekazywania ich do mózgu. Stamtąd następuje sterowanie reakcjami człowieka na zapachy.
Zapach – co to jest?
Pod względem budowy zapach składa się z małych cząsteczek węgla, liczących od kilku do kilkudziesięciu atomów. O samym zapachu jednak nie decyduje ich liczba, a określony układ przestrzenny; nawet cząsteczki o tej samej liczbie atomów, ale o różnym ich układzie, nasz mózg zarejestruje jako różne zapachy.
Odbieralność zapachów przez człowieka jest także różna. Każdy człowiek jest inny i może inaczej odbierać jeden i ten sam zapach. Co więcej, u tej samej osoby zmienia się wrażliwość na zapachy, w zależności od szeregu czynników: wieku, stanu zdrowia, płci, pory dnia, a nawet nastroju. Większą wrażliwość na zapachy mają kobiety, one też rozróżniają więcej zapachów niż mężczyźni i mają lepszy węch. Ponadto u kobiet wrażliwość na zapachy zależy od fazy cyklu miesiączkowego, jak również od ciąży, kiedy to odczuwalność zapachów może się diametralnie zmienić w stosunku do stanu sprzed ciąży. Po porodzie zazwyczaj wszystko wraca do normy.
Zapachy odgrywają bardzo ważną rolę w życiu. Mają istotny wpływ na nasze samopoczucie, apetyt, komfort, a także… postrzeganie drugiej osoby. Biorąc kąpiel w wannie, pełnej wody z pachnącym płynem czujemy się zrelaksowani. Kiedy idąc ulicą, poczujemy zapach jedzenia z pobliskiej restauracji, zaczynamy odczuwać ssanie w żołądku. Znamy przypadki, kiedy zapach np. określonych perfum kojarzy się z ukochaną osobą, a przykry zapach potu i niedomytego ciała skutecznie odstrasza. Zatem zapachy mają wpływ na nasze reakcje w różnych sytuacjach życiowych.
Jak wpływają na nas zapachy?
Zapachy oddziałują na naszą fizjologię. Mogą podnieść ciśnienie krwi, przyspieszyć oddech, spowodować wydzielanie soków żołądkowych. Mają spory wpływ na psychikę – wywołują podniecenie seksualne, wzruszenie, niepokój, rozdrażnienie, nawet gniew. Niektóre zapachy skłaniają do dłuższego przebywania w sklepie, a w rezultacie do dokonywania zakupów. Wiedzą o tym doskonale osoby odpowiedzialne za politykę sprzedaży; często wokół stoisk z promowanymi produktami rozprowadzane są kuszące zapachy w celu przyciągnięcia i zatrzymania klientów.
Udowodniono, że istnieje ścisła zależność preferencji zapachowych człowieka od jego profilu emocjonalnego. Oznacza to, że o wrażliwości na zapach decydują czynniki biologiczne, a nie bodźce zewnętrzne, aczkolwiek te również mają na nią pewien wpływ, np. temperatura otoczenia, wilgotność powietrza czy ciśnienie atmosferyczne.
Aromaterapia
Rozwój badań nad zapachami i ich wpływu na człowieka skutkował powstaniem nowej dziedziny medycyny naturalnej – aromaterapii. Polega ona na pozyskiwaniu olejków eterycznych z roślin i stosowanie ich w łagodzeniu dolegliwości. Olejek otrzymywany jest z różnych części roślin, zależnie od gatunku, a następnie rozcieńczany jest wodą lub olejem bezzapachowym. Taki roztwór służy do inhalacji, kąpieli lub okładów.
Istotą aromaterapii jest działanie na węch i na wchłanianie przez skórę. Inhalacja pobudza wydzielanie hormonów zwalczających stres – oksytocyny i serotoniny. Kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem olejku stosuje się w celach odprężających i uspokajających.
Aromaterapia znalazła także zastosowanie w przedsiębiorstwach. Pierwsze eksperymenty przeprowadzono w Japonii. Wykazały one, że rozpylenie w powietrzu olejku cytrynowego sprawia, iż pracownicy obsługujący komputery popełniają o 54 proc. błędów mniej. Z kolei w USA okazało się, że przyjemny aromat wokół automatów na monety przyciąga o 45 proc. więcej grających.
Jakie zapachy na co?
-
Eukaliptus – silny zapach o działaniu wykrztuśnym, przeciwdziała zmęczeniu, odstrasza owady
-
Lawenda – zapach ciężki, słodki, uspokaja i odpręża
-
Mięta pieprzowa – zapach pobudzający, świeży, łagodzi dolegliwości oddechowe i pokarmowe, pobudza pracę mózgu
-
Róża – zapach delikatny, długo utrzymujący się. Odpręża, łagodzi dolegliwości menstruacyjne
-
Rumianek – zapach słodkawy, delikatny. Ma działanie łagodzące i przeciwzapalne
-
Czarny pieprz – wspomaga zwalczanie nałogu palenia tytoniu
-
Oliwa z oliwek – osłabia apetyt, dlatego zalecana jest w diecie odchudzającej
-
Gorąca czekolada – poprawia samopoczucie, odpręża
-
Świeżo skoszona trawa – poprawia nastrój, relaksuje
-
Cynamon – zwalcza uczucie senności w ciągu dnia, poprawia sprawność mózgową
-
Szałwia – sprzyja łagodzeniu dolegliwości pokarmowych i bólu zębów.
Autor: Katarzyna Zgorzelska, w konsultacji z TEB Edukacja